شهید مطهری مینویسد:
«حُسن و قُبح بر دو
گونه است: فعلی و فاعلی. هر عملی دو جنبه و دو بُعد دارد و هریک از دو جنبه آن از
نظر خوبی و بدی حسابی جداگانه دارد. ممکن است یک عمل از لحاظ یک بُعد نیک باشد،
ولی از بُعد دیگر نیک نباشد. عکس آن نیز ممکن است. و نیز ممکن است یک عمل از لحاظ
هر دو بُعد نیک یا بد باشد. این دو بُعد عبارت است از: شعاع اثر مفید و یا مضرّ
عمل در خارج و در اجتماع بشر، و شعاع انتساب عمل به شخص فاعل و انگیزههای نفسانی
و روحی که موجب آن عمل شده است و عامل خواسته است به واسطه آن عمل و با وسیله قرار
دادن عمل به آن هدفها و انگیزهها برسد. از نظر بعد اول باید دید اثر مفید و یا
مضرّ عمل تا کجا کشیده شده است؟ و از نظر دوم باید دید که عامل در نظام روحی و
فکری خود چه سلوکی کرده و به سوی کدام مقصد میرفته است؟» (مطهری، 1352: 271)
«پس حُسن و قُبح
فعلی، یا خوبی و بدی اعمال، از نظر بُعد اول بستگی به اثر خارجی آن عمل دارد؛ و
حُسن و قُبح فاعلی یا خوبی و بدی از نظر بُعد دوم بستگی به کیفیت صدور آن از فاعل
دارد. در حساب اول، قضاوت ما درباره یک عمل از لحاظ نتیجه خارجی و اجتماعی آن است؛
و در حساب دوم، قضاوت ما از نظر تأثیر داخلی و روانی عمل در شخص فاعل است.» (همان:
272)
«نسبت حُسن فعلی به
حُسن فاعلی نسبت بدن به روح است. یک موجودِ زنده ترکیبی است از روح و بدن؛ باید در
پیکر عملی که حُسن فعلی دارد حُسن فاعلی دمیده شود تا آن عمل زنده گردد و حیات
یابد.» (همان: 274) «حُسن فعلی برای پاداش اخروی عمل کافی نیست، حُسن فاعلی هم
لازم است؛ حُسن فعلی به منزله تن و حُسن فاعلی به منزله روح و حیات است.» (همان:
283) «از نظر اسلام، عمل آنگاه خیر و صالح محسوب میگردد که از دو جهت حُسن داشته
باشد: حُسن فعلی و حُسن فاعلی.» (همان: 318)
یادداشتها:
ـ مطهری، مرتضی (1352). عدل الهی. چاپ ؟. تهران: انتشارات صدرا. کانال اندیشهورزی...
ما را در سایت کانال اندیشهورزی دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : mandishehvarzig بازدید : 145 تاريخ : سه شنبه 9 آبان 1396 ساعت: 20:28